Ưu điểm và nhược điểm của việc áp dụng Án lệ (11)

Đây là nội dung nằm trong tiểu mục (b), mục 2.2 của phần (2) Án lệ trong hệ thống pháp luật Anh và Mỹ trong Chương I của đề tài SV NCKH năm 2007: Án lệ và Khả năng áp dụng Án lệ ở Việt Nam.

• Phần trước: Nguyên tắc áp dụng án lệ tại Mỹ

Pháp luật Anh lan truyền khắp thế giới chủ yếu là do công cuộc mở rộng thuộc địa của đế quốc Anh. Có thể nói pháp luật Anh sẽ khó mà duy trì sự tồn tại của mình ở các nước này nếu không chứng tỏ được những ưu điểm như tính mềm dẻo và tính thực tiễn đặc biệt của mình. Một trong những điều tạo nên nét đặc trưng của truyền thống pháp luật Anh – Mỹ đó là việc sử dụng án lệ như một nguồn luật chính thức và quan trọng vào bậc nhất. Có thể khẳng định rằng án lệ là xương sống của những hệ thống pháp luật thuộc truyền thống Common Law, thậm chí người ta còn gọi Common Law là luật án lệ. Việc thẩm phán khi xét xử buộc phải tìm hiểu và trích dẫn án lệ được coi là điều đương nhiên và bắt buộc.

Để truyền thống Common Law phát triển thành một truyền thống pháp luật lớn và quan trọng như ngày nay thì án lệ đóng vai trò rất quan trọng, đó là điểm đặc thù để phân biệt Common Law với các truyền thống pháp luật khác trên thế giới. Một số nước như Pháp, Đức tuy theo truyền thống luật thành văn nhưng ở một mức độ nhất định vẫn coi án lệ là nguồn luật và thực tiễn cho thấy án lệ ngày càng đóng vai trò quan trọng trong các hệ thống luật thành văn. Và cũng không sai khi nói rằng án lệ góp phần vào việc phát triển Common Law thành một truyền thống pháp luật đặc trưng và lớn vào bậc nhất trên thế giới.

• Có thể bạn quan tâm: [Ebook] Tài liệu nghiên cứu Án lệ

Ngoài ra việc sử dụng án lệ còn mang lại một số tác dụng tích cực sau:

– Các vụ việc được giải quyết một cách nhanh chóng hơn khi chưa có luật thành văn điều chỉnh.

– Làm cho pháp luật ngày càng dễ hiểu gắn liền với thực tiễn

– Với sự phong phú của án lệ, các thẩm phán có thể tìm thấy sự hỗ trợ cho hầu như bất cứ vụ việc nào.

– Tạo sự thống nhất trong công tác xét xử giữa các cấp toà án

– Án lệ cũng góp phần nâng cao trình độ của các thẩm phán, luật sư… do đòi hỏi của việc xét xử và tranh tụng nên họ phải tìm hiểu về rất nhiều án lệ.

Tuy nhiên ngoài những tác dụng tích cực trên, việc áp dụng án lệ cũng có những nhược điểm nhất định, đó là:

– Án lệ bắt buộc áp dụng đã trở thành lực cản đối với sự sáng tạo của các thẩm phán khi xét xử bởi họ phải tuân thủ án lệ một cách nghiêm ngặt.

– Nguy cơ của việc so sánh không logic, tuỳ tiện giữa vụ án đang xét xử với án lệ để tránh việc áp dụng án lệ cho vụ án đang xét xử.

– Khối lượng lớn án lệ và sự phức tạp truy cứu chúng là mối phức tạp đối với các thẩm phán và luật sư.

– Đôi khi rất khó xác định đâu là Ratio decidendi. Tuy nhiên điều này có thể khắc phục được khi thẩm phán tuyên bố một cách rõ ràng trong phán quyết của mình.

Chính những ưu điểm của án lệ và hiệu quả mà nó đem lại là một trong những lý do quan trọng để các quốc gia sử dụng án lệ trong hoạt động xét xử. Ngoài ra các nhược điểm của án lệ vẫn không ngừng được khắc phục và các nguyên tắc áp dụng án lệ vẫn tiếp tục được hoàn thiện để việc áp dụng án lệ đạt được hiệu quả cao trong thực tế.

Phần tiếp theo: Án lệ trong thực tiễn xét xử ở Việt Nam